Niniejsze studium stanowi próbę ukazania właściwego listom Pawłowym rozumienia dzieła zbawienia, czy w pewnym sensie nawet całego misterium stworzenia - zbawienia, jako odnowienia i udzielenia pełni życia w Świętym Duchu Ojca i Chrystusa. Takie spojrzenie na zbawienie pozwala, między innymi, zaznajomić się z bardzo ważnymi aspektami duchowości św. Pawła Apostoła, jego najbliższych uczniów, ich wspólnot i w pewnym sensie pierwszych pokoleń chrześcijan jako takich. Otóż bardzo ważnym celem listów Pawłowych jest właśnie zaprezentowanie oraz przekazanie duchowości chrześcijańskiej, jakiej są one wyrazem.

Duchowość chrześcijańska według corpus paulinum przedstawia się jako coraz pełniejsza kontemplacja wielkich dzieł Bożych i tym samym samego Boga w Jego misterium oraz jako przyjęcie daru aktywnego udziału w dziele zbawienia. Innym słowy, chodzi o współdziałanie w zbawieniu na rzecz nie tylko siebie samych przy jednoczesnej świadomości, że zbawienie jest możliwe właśnie dzięki Bożemu zaangażowaniu się. W corpus paulinum nie widać najmniejszego zakłopotania w łączeniu tych, jak mogłoby się wydawać, wykluczających się ujęć. Taki stan rzeczy jest tam przedstawiany jako chciany przez Boga i w tym znaczeniu możliwy, normalny, konieczny dla zbawienia. W tym znaczeniu duchowość chrześcijańska to duchowość ludzi, którzy mają świadomość, że z daru Bożego i w konsekwencji również z własnego wyboru coraz bardziej uczestniczą w życiu Bożym, i którzy mają nadzieję, iż w wieczności zbawienia ich udziałem stanie się pełnia tej koinonii. Jest to więc duchowość przyjęcia łaski zbawienia, gdzie człowiek na mocy Bożego zaangażowania się coraz bardziej staje się aktywny, angażuje się na zasadzie bardzo serdecznej, bo synowskiej bliskości i miłości.

Według corpus paulinum w tym dziele Bóg daje człowiekowi również coraz pełniejsze zrozumienie i doświadczenie Jego własnego misterium. I tak chrześcijanie listów Pawłowych wierzą, iż w dziele stworzenia - zbawienia mają do czynienia z Bogiem Ojcem i z Chrystusem Panem oraz z Ich Świętym Duchem. Niniejsza praca została poświęcona przede wszystkim przekazywanym przez listy Pawłowe chrześcijańskim doświadczeniom i nadziejom związanym ze spotkaniem z Duchem Ojca i Chrystusa, jednak na ile to możliwe, cały czas zgodnie z Pawłowym rozumieniem misterium Bożego, w koinonii z Ojcem i z Chrystusem. Dokładniej mówiąc chodziło o ukazanie właściwego corpus paulinum rozumienia koniecznego wkładu Tchnienia Bożego w dzieło zbawienia. Trzeba tu zaznaczyć, że według tych pism, także jeśli chodzi o rolę Ducha Świętego, zbawienie należy rozumieć jako już rozpoczęte i zmierzające ku pełni, rozumieć nie w znaczeniu zubożenia stworzenia, ale odnowienia, nowego stworzenia, nowostwórczego udzielenia już powołanemu do istnienia stworzeniu pełni istnienia i życia w wieczności, czyli pełni udziału w życiu Osób Bożych.

Zasadniczy punkt oparcia dla niniejszego studium stanowią teksty corpus paulinum zawierające sformułowania, które można sklasyfikować jako grupę „w Duchu Świętym”. Te ostatnie są bardzo bliskie tak charakterystycznym dla corpus paulinum formułom „w Chrystusie” czyli i rozumieniu życia chrześcijan oraz dzieła stworzenia - zbawienia jako w Chrystusie. Warto też zaznaczyć, iż listy Pawłowe ukazują zbawienie, czyli także życie chrześcijańskie, również jako życie w Bogu Ojcu. W prezentowanym studium zwrócono też uwagę na zawarte w corpus paulinum przesłanie o aktywnym zamieszkiwaniu Ducha Świętego w chrześcijaninie. Pisma te mówią również o analogicznej obecności Chrystusa oraz Ojca. Takie rozumienie misterium zbawienia czy życia chrześcijańskiego jest bardzo ciekawe i ważne między innymi z następującego powodu. Jak to przedstawiają listy Pawłowe, w doczesnym „teraz” człowiek może być na przykład „w grzechu”, „w śmierci”; grzech i jego moce mogą zgubnie działać w człowieku i wokół niego; taki stan rzeczy może się pogłębić aż po stanie się wiecznym. W ten sposób otrzymujemy interesujący przyczynek, który pozwala lepiej ocenić także rozumienie zbawienia jako misterium w Duchu Świętym. Przy czym jednak zestawienia zbawienie - niezbawienie nie należy interpretować wyłącznie jako przeciwieństwa. Według listów Pawłowych zbawienie jest czymś nieskończenie więcej niż swego rodzaju odwrotnością stanu niezbawienia, zbawienie jest nie tylko ratunkiem czy odnowieniem, ale także ostatecznym udzieleniem pełni istnienia.

By jak najlepiej przedstawić podjęty temat, na początku należało zająć się Pawłowym rozumieniem zbawienia jako rzeczywistości w Duchu Świętym, głoszeniem zbawienia jako daru w tymże Duchu. W związku z tym trzeba było przedstawić konstrukcje, które można zaszeregować jako grupę sformułowań „w Duchu Świętym”; chodzi o greckie konstrukcje typu evn pneu,mati (en pneumati) w tych wypadkach, gdzie mają one znaczenie „w Duchu Świętym”. Następnie logicznie przyszła kolej na dwie zasadnicze części, jakie składają się na te konstrukcje, na grecki przyimek evn (en) oraz na słowo pneu/ma (pneuma). Dokładniej mówiąc, chodziło o to, jak zostały one wzięte na służbę dzieła zbawienia. Następnie podjęto zagadnienia źródeł i kontekstu pneumatologii Pawłowej oraz Pawłowego rozumienia życia człowieka zawsze jako życia „w”, a nie w żadnej próżni czy neutralnym środowisku.

Biorąc pod uwagę sformułowania „w Duchu Świętym” oraz teksty z tymi konstrukcjami można było wyodrębnić następujące bloki tematyczne, którym zostały poświęcone następne rozdziały niniejszej pracy: Duch Święty i Chrystusowe misterium paschalne (jako „usprawiedliwienie” Chrystusa w Duchu, jako synowska intronizacja w jedności z potrzebującymi zbawienia, udzielanie już w doczesnym „teraz” Ducha przez Zmartwychwstałego), Duch oraz zbawcze związki chrześcijan z Chrystusem (zbawcze uznanie Chrystusa za Pana, odpuszczenie grzechów i dar nowego życia, jednoczenie z Chrystusem we wspólnocie Kościoła), Tchnienie Boże oraz chrześcijańskie doświadczenie Boga jako Ojca (królowanie Boga Ojca, przystęp do Ojca, usynowienie ludzi jako mające miejsce w Duchu), Duch Święty oraz życie Kościoła (głoszenie Dobrej Nowiny, życie według zasad chrześcijańskich, Duch jako wróg grzechu i ratunek dla grzesznika), Tchnienie Ojca i Chrystusa oraz eschatologiczne dopełnienie udziału zbawionych w Chrystusowym misterium paschalnym (docze­sne życie chrześcijanina jako droga dzięki Duchowi ku wieczności zbawienia, Duch Święty jako Ten, który umożliwia przejście do wieczności zbawienia, zamieszkiwanie Ducha w chrześcijanie jako ukierunkowane na zmartwychwstanie i tym samym na zbawienie wieczne oraz jako ich warunek, Pawłowe rozumienie zmartwychwstania i zbawienia wiecznego jako pełni związków z Duchem Świętym).

Według listów Pawłowych dzieło zbawienia jako misterium odnowienia i udzielenia pełni życia w Świętym Duchu Ojca i Chrystusa jawi się jako trynitarne, paschalne, ubogacające rzeczywistości stworzone, jako już mające miejsce w doczesności i zmierzające ku wiecznej pełni. Listy Pawłowe każą je rozumieć także jako udzielanie człowiekowi w Świętym Duchu Ojca i Chrystusa daru aktywnej współpracy w dziele, które ze swej istoty może być tylko Bożym, dopełnić się jedynie dzięki Bożemu zaangażowaniu się. Do istoty tego nowostwórczego odnowienia i udzielenia pełni życia należy jak najgłębsze, jak najserdeczniejsze zjednoczenie z Osobami Bożymi. Dokonuje się ono już w do­czesnym „teraz” (corpus paulinum rozumie doczesność jako naznaczoną panowaniem grzechu i mocy zła, jednak według tych pism w ostatecznym rozrachunku zbawczo i decydująco znajduje się ona pod Bożymi auspicjami). Natomiast swą wieczną pełnię koinonia z Osobami Bożymi otrzyma wraz ze zmartwychwstaniem - przemienieniem. Wtedy to, w komunii ze wszystkimi zbawionymi stworzeniami, w integralności swego istnienia (czyli także co do wymiaru cielesnego) odkupieni ludzie będą w zupełności cieszyć się darem bycia w Duchu Świętym synami i córkami Ojca oraz braćmi i siostrami Chrystusa Pana (usynowienie), darem bycia całkowicie duchowymi, czyli zupełnie ożywianymi i prowadzonymi przez Świętego Ducha ich Abba i ich Chrystusa Pana (zupełne uduchowienie w zmartwychwstaniu - przemienieniu).